YEKUN HESABAT
ƏLIL QADINLAR CƏMIYYƏTI” İCTIMAI BIRLIYI
(ƏQC.İB)
Layihənin adı: “Bakı şəhəri, Gəncə şəhəri və Quba-Xaçmaz bölgəsində əlilliyi olan qadın və qızların ictimai xidmətlərə çıxışının təkmilləşdirilməsi”
Etimad Fondunun (UN Trust Fund to End Violence against Women) maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirilir:
Hesabat dövrü: Avqust 2025
Layihə Bakı və Gəncə şəhərləri, həmçinin Quba, Qusar və Xaçmaz rayonlarını əhatə edir və sentyabr 2022 – avqust 2025 tarixləri arasında, 36 ay müddətində icra olunab.
Layihəyə əlavə olunan rayonlar; Lənkəran şəhəri, Qazax, Ağstafa, Göygöl rayonlar. (DM)
1. Giriş
«Əlil Qadınlar Cəmiyyəti» İctimai Birliyi (DWSA.İB) BMT-nin Qadınlar Təşkilatı (UN Women) və “Ümid Yeri” İctimai Birliyi ilə əməkdaşlıqda üçillik genişmiqyaslı təşəbbüs həyata keçirmişdir. Layihənin əsas məqsədi əlilliyi olan qadın və qızların (ƏQQ) dövlət və ictimai xidmətlərə çıxış imkanlarını, bu xidmətlərin keyfiyyətini və inklüzivliyini artırmaqdır. Layihə çərçivəsində əsas diqqət dövlət qulluqçularının peşəkar bacarıqlarının gücləndirilməsinə, icmaların əlilliyi olan qadınların hüquqlarının müdafiəsində fəal iştirakına, vətəndaş cəmiyyəti ilə dövlət qurumları arasında əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsinə, habelə uzunmüddətli dayanıqlılıq üçün praktik alətlərin, təlimatların və media məhsullarının hazırlanmasına yönəldilmişdir. İcra dövrü ərzində layihə Azərbaycanın bir neçə regionunda minlərlə əlilliyi olan qadın və qızı əhatə etmiş, onların dövlət və ictimai institutlarla münasibətlərində sistemli dəyişikliklərə yol açmışdır.
2. Əsas Məqsədlər
Layihənin əsas məqsədi əlilliyi olan qadın və qızların səhiyyə, təhsil, məşğulluq, sosial müdafiə və kommunal xidmətlər də daxil olmaqla bütün əsas ictimai xidmətlərə bərabər çıxışını təmin etməkdir. Bu məqsədlə layihə dövlət xidmətlərinin işçilərinin inklüziv və ayrı-seçkiliyə yol verməyən xidmətlər göstərmək bacarıqlarını gücləndirməyə, icmaları maarifləndirərək yerli şuralar yaratmağa, ictimaiyyət və media üzərindən stereotiplərlə mübarizə, habelə dövlət qurumlarında uzunmüddətli istifadə üçün təlimatlar və vəsaitlər hazırlamağa yönəlmişdir.
3. Əsas Fəaliyyətlər və Nailiyyətlər
Layihənin əsas istiqamətlərindən biri xidməti vəzifədə olanların potensialının gücləndirilməsi olmuşdur. Bakı, Gəncə, Quba, Xaçmaz və Qusar şəhərlərində ümumilikdə 692 dövlət qulluqçusu,
bələdiyyə nümayəndəsi, müəllim, həkim, sosial işçi və QHT təmsilçisi təlimlərə cəlb olunmuşdur. Təlimlərdə etik və peşəkar ünsiyyət, beynəlxalq qəbul olunmuş terminologiyadan istifadə, emosional intellekt və stressin idarə olunması, bədən dili və səmərəli danışıq qaydaları, eləcə də münaqişələrin qarşısının alınması mövzuları öyrədilmişdir. Təlim iştirakçıları əldə etdikləri bilik və bacarıqlar sayəsində vətəndaşlarla ünsiyyətdə daha hörmətli, həssas və diskriminasiyasız davranmağı bacardıqlarını qeyd etmişlər. Məsələn, müəllimlər əlilliyi olan uşaqların təhsil mühitinə inteqrasiyası üçün praktik üsullar öyrənmiş, sosial xidmət işçiləri isə empatik ünsiyyət və stressin azaldılması texnikaları ilə tanış olmuşlar. Nəticədə 295 vəzifəli şəxs peşəkar bacarıqlarının yaxşılaşdığını təsdiqləmiş, 1,610-dan çox əlilliyi olan qadın və qız isə göstərilən xidmətlərin keyfiyyətindən birbaşa faydalanmışdır. Qrup təlimləri ilə yanaşı, fərdi və qrup məsləhətləşmələri də təşkil edilmişdir. 50-dən artıq belə sessiya keçirilmiş, burada müştərilərlə çətin vəziyyətlərin idarə olunması, vaxtın düzgün bölüşdürülməsi, peşə yanmasının qarşısının alınması və empatiya qurma üsulları üzrə praktiki dəstək göstərilmişdir. Bu məsləhətləşmələr sayəsində müəllimlər və sosial işçilər fərdi situasiyalarda öz fəaliyyətlərini necə təkmilləşdirə biləcəklərini öyrənmiş, bu da onların peşəkar inamını artırmışdır. Layihənin digər mühüm istiqaməti dəyirmi masalar və çoxtərəfli əməkdaşlıq platformaları olmuşdur.
2022–2025-ci illər ərzində Bakı, Gəncə və Qubada 15 belə tədbir keçirilmiş, hər birində 30–50 nəfər dövlət qurumları, yerli icra hakimiyyətləri, QHT-lər, özəl sektor nümayəndələri və əlilliyi olan qadınlar iştirak etmişdir. Bu görüşlərdə əlilliyi olan qadın və qızlara qarşı zorakılığın və diskriminasiyanın azaldılması, xidmətlərə çıxış imkanlarının genişləndirilməsi və davamlı əməkdaşlıq mexanizmlərinin yaradılması müzakirə olunmuşdur. İlk dəfə olaraq əlilliyi olan qadınlar dövlət qurumlarının nümayəndələri ilə eyni masa arxasında öz ehtiyac və problemlərini birbaşa çatdırmaq imkanı qazanmışlar. Bu dialoqlar nəticəsində regionlarda Koordinasiya Şuraları yaradılmış, 35-dən çox dövlət və yerli qurum bu işə cəlb olunmuşdur. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi və yerli icra hakimiyyətləri ilə birgə hazırlanmış təkliflər reabilitasiya avadanlıqlarına çıxışın artırılması və məşğulluq xidmətlərinin genişləndirilməsi kimi real nəticələr vermişdir.
İcma səfərbərliyi də layihənin əsas istiqamətlərindən biri olmuşdur. Bakı, Gəncə, Quba, Xaçmaz və Qusarda ümumilikdə 26 seminar keçirilmiş, 737-dən çox qadın və qız, onların ailə üzvləri və icma liderləri iştirak etmişdir. Seminarlar zamanı əlillik hüquqları, yanlış stereotiplər, məişət və ictimai zorakılığın qarşısının alınması, ailə dəstəyinin gücləndirilməsi və yerli təşəbbüs qruplarının yaradılması mövzularında maarifləndirmə aparılmışdır. Bu tədbirlər nəticəsində əlilliyi olan qadınların diskriminasiyaya dair hekayələri ictimaiyyətlə bölüşülmüş, icma üzvləri isə dəstək göstərmək öhdəliyi götürmüşlər. Nəticədə yaradılan Koordinasiya Şuraları icma səviyyəsində davamlı advokasiya strukturlarına çevrilmişdir. Bu fəaliyyətlərin təsiri olaraq 4,300-dən çox qadın və qız ictimaiyyətin onlara münasibətində müsbət dəyişikliklərin baş verdiyini bildirmişdir.
Layihə çərçivəsində media və maarifləndirmə fəaliyyətləri də geniş yer almışdır. 288 media məhsulu hazırlanmış, üç iri televiziya proqramı ölkə üzrə təqribən 19,500 tamaşaçıya çatdırılmışdır. Bundan əlavə, jurnalistlər üçün etik yanaşmalar üzrə təlimlər keçirilmiş, nəticədə əlillik mövzularının işıqlandırılmasında hörmət və həssaslıq prinsiplərinə daha çox riayət olunmuşdur. Bu işlər ictimaiyyətin əlillik mövzusunda maariflənməsinə və mənfi stereotiplərin azaldılmasına xidmət etmişdir. Nəhayət, layihə çərçivəsində təlimatlar, vəsaitlər və alətlər hazırlanmışdır. Əlilliyi olan qadınlarla etik ünsiyyətə dair Təlimat Sənədi hazırlanaraq aidiyyəti qurumlara təqdim olunmuşdur. Dövlət xidmətlərindən istifadəni asanlaşdırmaq üçün praktiki kitabça və təlim videosu üzərində işlər aparılır. Dörd təşkilat artıq bu təlimatları öz daxili fəaliyyətinə tətbiq etmişdir. İlk dəfə olaraq Azərbaycanda dövlət qurumlarında əlilliyi olan şəxslərlə ünsiyyət üzrə formal standartların tətbiqi prosesi başlamışdır.
4. Əsas Nəticələr və Göstəricilər
2025-ci ilin fevral ayına qədər layihə mühüm nailiyyətlər əldə etmişdir. Ümumilikdə 1,610 qadın və qız dövlət xidmətlərindən daha keyfiyyətli faydalanmış, onların 65 faizi xidmət işçilərinin
münasibətində müsbət dəyişikliklər olduğunu bildirmişdir. Layihədən birbaşa 33 təşkilat faydalanmış, 692 dövlət qulluqçusu təlimlərdə iştirak etmiş, onlardan 295 nəfəri peşəkar bacarıqlarının əhəmiyyətli dərəcədə artdığını təsdiqləmişdir. İcma səviyyəsində 4,300 qadın və qız cəmiyyətdə özlərinə münasibətin yaxşılaşdığını qeyd etmişdir. Bundan əlavə, əlilliyi olan qadınlardan 690 müraciət dövlət xidmətlərinə yönləndirilmişdir ki, bu da onların artan inam və fəallığının göstəricisidir. Media fəaliyyəti nəticəsində 19,500 vətəndaş layihənin fəaliyyətləri sahəsində maarifləndirilmişdir.
5. Təsir
Layihə həm fərdi səviyyədə, həm də dövlət və ictimai institutlar səviyyəsində dönüş yaratmışdır. Əlilliyi olan qadın və qızlar indi daha çox öz hüquqlarını tələb edə, xidmətlərə çıxış edə və icma həyatında fəal iştirak edə bilirlər. Dövlət və ictimai sahədə xidmət göstərənlərə daha yaxşı təlim keçmiş, empatik və diskriminasiyadan uzaq yanaşmalar nümayiş etdirirlər. İcmalar daha dəstəkləyici və inklüziv mühitə çevrilmiş, yeni yaradılmış yerli şuralar isə əlillik hüquqlarının müdafiəsində əsas aktora çevrilmişdir. Ən əsası isə, dövlət qurumları artıq yeni etik ünsiyyət təlimatlarını tətbiq etməyə başlamış və DWSA ilə əməkdaşlığı gücləndirmişdir.
6. Dayanıqlılıq
Layihənin dayanıqlılığı bir neçə istiqamətdə təmin olunmuşdur. Bakı, Gəncə və Qubada yaradılmış Koordinasiya Şuraları dövlət qurumları ilə əlilliyi olan qadınlar arasında daimi dialoqu davam etdirir. Hazırlanmış təlimatlar və vəsaitlər inklüziv yanaşmanın institutlaşmasına zəmanət verir. Nazirliklər, dövlət agentlikləri və yerli icra hakimiyyətləri ilə güclü tərəfdaşlıqlar siyasi və institusional dəstəyi təmin edir. İcma strukturları və media resursları isə layihədən sonra da uzunmüddətli maarifləndirmə və advokasiya funksiyasını davam etdirəcəkdir.
7. Nəticə
2022-ci ilin sentyabrından 2025-ci ilin fevralınadək həyata keçirilən bu layihə 4,300-dən çox qadın və qıza fayda vermiş, 692 dövlət qulluqçusunu təlimləndirmiş, 33 təşkilatı sistemli islahatlara cəlb etmişdir. Layihə Azərbaycanın beş bölgəsində icmaları səfərbər etmiş, 25-dən çox dövlət qurumu ilə tərəfdaşlıq qurmuş, 288 media məlumatları və 19,500 tamaşaçıya televiziya proqramları vasitəsilə ictimai maarifləndirmə aparmışdır.
Layihənin nəticələri göstərmişdir ki, inklüziv xidmətlərin təşkili, güclü institusional əməkdaşlıq və fəal icmalar əlilliyi olan qadın və qızların həyatını köklü şəkildə dəyişdirilə bilər. Bu təşəbbüs
Azərbaycanda ictimai xidmətlərin daha əlçatan, hörmətli və effektiv olması üçün əsaslı zəmin yaratmışdır. Donorların, beynəlxalq təşkilatların və dövlət qurumlarının davamlı dəstəyi ilə bu
modelin ölkə üzrə genişləndirilməsi, bərabərlik, ləyaqət və sosial ədalətin daha da möhkəmləndirilməsi mümkün olacaqdır.
